Chociaż średniowiecze zaczyna się w wieku V, największe dzieła tej epoki powstały znacznie później – w okresie romańskim (X-XIII w.) i gotyckim (XII-XV w.).Wtedy to w pełni ukształtowały się wielkie państwa Zachodniej Europy: Francja, Niemcy i Włochy. W tych właśnie krajach wzięła początek sztuka dojrzałego średniowiecza, zwana romańską ? by na około trzysta lat zapanować w Europie. Nazwa sztuki tego okresu pochodzi z łacińskiej nazwy Rzymu i oznacza jej podporządkowanie rzymskiej władzy kościelnej. Nowy styl nazwano w XIX w. romańskim, chociaż gmachy wznoszone w tych czasach nie przypominały gmachów starożytnego Rzymu. W architekturze romańskiej posługiwano się pewnymi elementami architektury starożytnej, lecz jej nie naśladowano. Architektura romańska stanowiła mieszaninę pierwiastków architektonicznych rzymskich i północnych. Na wykształcenie się stylu romańskiego miały wpływ różne zjawiska: tradycja późnoantyczna, sztuka bizantyńska, karolińska i ottońska, a nawet pewne impulsy płynące ze sztuki islamu. Architektura romańska dzięki krzyżowcom powstawała nawet w Palestynie i Syrii.
